foto: Jaap Reedijk; vlnr René van Meurs en Peter Pannekoek. n00b en Yentl en De Boer waren niet aanwezig.
Maandagavond zijn de VSCD Cabaretprijzen uitgereikt, de Poelifinario en de Neerlands Hoop.
De Poelifinario voor het meest indrukwekkende programma van het afgelopen seizoen werd opnieuw uitgereikt in drie categorieën: entertainment, engagement, kleinkunst.
René van Meurs wint de Poelifinario in de categorie ‘entertainment’ voor het programma ‘2636’.
foto: Anne van Zantwijk
De jury: “Van Meurs is vader geworden. Het is een verre van uniek gegeven, toch levert het bij elke vader unieke programma’s op. Van Meurs’ aanpak valt op dit afgelopen jaar, vanwege het uitgebalanceerde programma. Er is ruimte voor talloze komische anekdotes die herkenbaar zijn bij generatiegenoten, maar ook voor het besef dat vaderschap zorgt voor een kantelpunt in het leven, waar niet te licht over gedacht moet worden.
Zijn voorstelling start met een hoog tempo aan originele grappen over verjaardagsfeestjes tussen de kinderen van vrienden, waarop hun ouders maar zelden de volledige aandacht bij hun kind houden. Bijna onopmerkzaam schuift hij van daaruit door naar een ontroerend en ontwapenend portret over zijn vader. De aanstaande opa grijpt Van Meurs’ naderende vaderschap aan voor een laatste vader-en-zoon survivaltrip in Schotland. Komisch en liefdevol is dit inkijkje in hun relatie, die ze allebei graag beter hadden gezien. Dankzij de humoristische ondersteuning van een Schotse reisbegeleider, blijft het verhaal luchtig en de grapdichtheid – ook binnen dit persoonlijke verhaal – hoog.
Bijzonder prettig aan Van Meurs is zijn gevarieerde talent. We lachen om goed getimede grappen en komisch beschreven levensechte scènes, maar ook om zijn mimiek, zijn uitstekende Schotse accent en de sensuele manier waarop hij het verleidingsdiner klaarmaakt voorafgaand aan het verwekken van zijn kindje. Al die gaven zet hij in om een gelaagd, beweeglijk programma te maken, waarin voor elk een hoop te lachen valt.
Van Meurs is vader. Niet alleen van een zoon, maar ook van een volwassen cabaretvorm en makerschap dat uiterst in balans is.”
–speellijst (alleen nog deze maand te zien!)
René van Meurs was in 2018 genomineerd voor de Neerland Hoop met zijn voorstelling ‘Ik beloof niks’.
Andere genomineerden voor de Poelifinario entertainment waren Roué Verveer met ‘Gewoon Roué’ en Kasper van der Laan met ‘Warm’.
Peter Pannekoek wint de Poelifinario in de categorie ‘engagement’ voor het programma ‘DNA’.
foto: Hans Peter van Velthoven
De jury: “Wie dacht dat Peter Pannekoek met zijn oudejaarsconference op de toppen van zijn kunnen navigeerde, had het mis: als maker durft Pannekoek wederom zijn eigen grenzen te onderzoeken, met een zinderende, gevaarlijke voorstelling als gevolg.
Weinig cabaretiers werken zo hard als Pannekoek aan hun voorstelling en het straalt er aan alle kanten vanaf. Grote thema’s, originele perspectieven, gedurfde conferences, uiteenlopende humor: hij daagt zichzelf met elke voorstelling uit en kiest nooit de makkelijke weg. Aan scherpte, lef en doordachte zinsneden geen gebrek.
In DNA buigt hij zich, net als zijn generatiegenoten, over het stichten van een gezin. Maar anders dan zijn generatiegenoten moet hij zich verhouden tot het label ‘alleenstaande man’, want een gezin stichten is hij niet van plan. Meest beklijvend is het deel waarin hij de pedofiel omarmt: niet te verwarren met de pedoseksueel, die ernaar handelt. In een weloverwogen, vriendelijk pleidooi voor nuance en mededogen confronteert hij ons met onze veroordelende inborst en maakt daarmee veel indruk. Meer dan grenzen opzoeken om ze te kunnen overschrijden, zoekt Pannekoek ze op om ze te bevragen.
Wat daarnaast prijzenswaardig is, is hoe hij zijn liefde voor het podium een plek heeft gegeven in de voorstelling. In een sterke opening schetst hij een haast wanhopig toekomstvisioen: de registratie van de allerlaatste voorstelling gespeeld in het theater, in VR te beleven, inclusief bufferproblemen. Natuurlijk gespeeld door onze meest toegewijde cabaretier, Peter Pannekoek. Zijn nalatenschap is niet zijn stamboom, maar zijn vakmanschap: naar alle verwachting komen er nog veel voorstellingen bij.”
–speellijst
Dit is de tweede keer dat Pannekoek in de prijzen valt bij de VSCD Cabaretprijzen. Voor zijn programma ‘Later was alles beter’ won hij in 2019 de Neerlands Hoop. En vorig jaar was hij met zijn oudejaarsconference ‘Nieuw bloed’ al genomineerd voor de Poelifinario in de categorie engagement.
Andere genomineerden voor de Poelifinario engagement waren Patrick Nederkoorn met ‘Hoogtij’ en Merijn Scholten met ‘Team Solo’.
Yentl en De Boer wint de Poelifinario in de categorie ‘kleinkunst’ voor het programma ‘Modderkruipers’.
foto: Thijs Meuwese en Daan Colijn
De jury: “In Modderkruipers halen Yentl en de Boer het beste in elkaar naar boven en is het duo volkomen op elkaar ingespeeld. We hebben er best even op moeten wachten, want is pas hun eerste volledig nieuwe voorstelling sinds Magie in 2017. Ze kozen ervoor minder te praten en meer te zingen, twee multi-instrumentalisten mee te nemen en uit te pakken met decor en kostuums. Het zorgt voor een zinnenstrelend theaterconcert, waarin het aantal prachtige liedjes zo groot is, dat er nauwelijks een favoriet aan te wijzen valt.
Ze zetten de in de modder gekropen mens centraal, die onder een dekentje kruipt als het moeilijk wordt. Dit onderwateruitgangspunt is met name in de prachtige, luchtige kostuums terug te zien en in een fantastisch samenspel tussen licht en decor, waardoor we ons op de rivierbodem wanen. Nu is het podiumbeeld even mooi als hun muziek en samenzang altijd al was, en in schaal en uitwerking van opvallend formaat voor onze hedendaagse Nederlandse kleinkunsttraditie.
Wat daar gelukkig nog steeds goed in past is het geestige ongemak waar Yentl en de Boer hun verstilling mee relativeren. Hoogtepunt van ongemak is een ranzig verhaal over het helpen van een krolse kat, een nieuwe ongemaksklassieker is een lied waarin ze niet zeker weten of de vader van een vriend is overleden; irritatie over het niet-weten neemt het over van eventueel broodnodig medeleven, met prettig donkere humor als uitkomst. Door die ruimte voor meligheid weten tere, zorgvuldige liedjes, zoals het lied Wanneer begint het leven echt des te meer te raken.
Yentl en de Boer hebben met Modderkruipers een volwassen, doorontwikkelde vorm en sound gevonden, waarmee ze hun publiek zorgvuldig en vastberaden de coronamodder uit trekken.”
–speellijst
Ook Yentl en de Boer zijn eerder genomineerd geweest. In 2016 was dat voor hun voorstelling ‘De snoepwinkel is gesloten’.
Andere genomineerden voor de Poelifinario kleinkunst waren Kommil Foo met ‘Grind’ en Flip Noorman met ‘Love it’.
De Neerlands Hoop, voor de meest belovende theatermaker(s) met het grootste toekomstperspectief, ging naar n00b, Isabelle Kafando en Laura Bakker.
foto: Bram Willems
De jury: “Isabelle Kafando en Laura Bakker kwamen, zagen en overrompelden de theaters en hun publiek met een wervelwind aan sketches. In alle opzichten is nOOb een zeer aan elkaar gewaagd duo dat elkaar volledig aanvult en versterkt; het speelplezier spat er van af. Hun stijl komt nog het meest in de buurt van het werk van Rundfunk, hun geluid is echter sterk eigen.
Door absurditeit en herkenbaarheid met elkaar te vermengen creëert nOOb een nieuwe realiteit. Eén waarin een eendje haar neus ophaalt voor het beschimmelde brood dat ze elke dag krijgt van iemand met een tussenjaar, waarin de irritante, maar zielige, oud-collega Holly op bedrijfsevenementen komt opdagen om het hele kantoor op zijn nummer te zetten in de stijl van The Office, en waarin twee snoezige konijntjes aan de drugs gaan op een festival.
Door al die vreemde types een vorm van onzekerheid te geven, zien we meer dan alleen flauw absurdisme: we zien een jong, realistisch perspectief op actuele thema’s als identiteit, seksueel grensoverschrijdend gedrag, en een strijd om de macht. Hun spelkwaliteit is zeer hoog, in opbouw en timing schakelen de twee als een geoliede machine, waardoor het moeilijk te geloven is dat dit pas hun eerste voorstelling is.
De scènes zijn grof, muzikaal en hilarisch en laten de toeschouwers uitgeput en uitzinnig achter. Kafando en Bakker spelen met een jaloersmakend gemak samen en tonen zich daarin zowel toegankelijk als ontregelend. nOOb is een krankzinnig, hip en zeer overtuigend cabaretduo, waarvan de jury hoopt dat het zijn brutale frisheid nog lang vasthoudt.”
–speellijst
Andere genomineerden waren Christian van Eijkelenburg met ‘Drift’, Kim Schuddeboom met ‘Ongeschreven’ en Saman Amini met ‘Saman Amini’s Integratieplan’.
De Nederlandse fotograaf Corb!no (Maarten Corbijn) maakt portretten van de winnaars, die komen te hangen in de foyer van Diligentia. De gelauwerden krijgen tijdens de prijsuitreiking een symbolische trofee in de vorm van een betonnen camera, gemaakt door kunstenaar Doc Visser.
De jury
De VSCD-Cabaretjury bestaat uit Charlotte Louwers (voorzitter a.i.), directeur Theater De Bussel | Marijt Helmink, directeur Theater de Storm | Joris Kemps, directeur Theater Hof 88 | Victorine Plante, artistiek leider Theatergroep Aluin | Rosalie Fleuren, recensent Theaterkrant | Cyanne Moe-Tjon, hoofd artistieke zaken Theaters Diligentia & PePijn | Luuk Adema, programmeur Stadsschouwburg Utrecht.
Voorwoord van de Cabaretjury
“2022-2023 was het eerste volwaardige theaterseizoen sinds 2019-2020. Veel cabaretiers hebben ons afgelopen jaar op de hoogte gebracht van de belangrijke levensgebeurtenissen die in de tussentijd hebben plaatsgevonden. Voor politieke actualiteit hebben we de oudejaarsconferences, in andere programma’s zagen we engagement eerder op langlopende onderwerpen als klimaatverandering en identiteitsvraagstukken.
Onze toenemend digitale wereld spoort aan tot andere manieren van luisteren en maken. We zagen voorstellingen met meerdere, kortere spanningsbogen en losse scènes in plaats van één lange boog. Makers als N00b, Christian van Eijkelenburg en Merijn Scholten, weten hun maatschappelijke observaties met vrolijk absurdisme uit te werken tot programma’s die grappig zijn en tegelijkertijd onze tijd goed vatten. Dit is niet voorbehouden aan jonge makers; ook Lenette van Dongen zorgt voor korte bogen door met haar telefoon een ongedwongen fotopresentatie te houden op het podium, waarin ze met onopvallend verbindend activisme o.a. de LHBTIQ+ gemeenschap, dorpscultuur en vrouwen achter het stuur een eerlijker aanzien geeft.
Cabaretiers reageren op de opkomende identiteitscultuur door na te denken over hun eigen identiteit. Peter Pannekoek neemt zichzelf als ‘alleenstaande man’ onder de loep, Jan Beuving bestudeert hoe hij wiskundige en christen zijn kan combineren, Saman Amini buigt zich over zijn status als vluchteling.
Veel cabaretiers zetten in hun programma’s hedendaagse morele dilemma’s centraal, rondom milieukwesties, discriminatie en grensoverschrijdend gedrag. Vrouwen als Anne Neuteboom, Nina de la Parra en Soundos verbergen hun woede niet langer en leveren krachtige aanklachten aan de status quo. Een enkeling als Roué Verveer besluit dapper en zonder ironie om niet meer achter de veranderende inzichten aan te rennen. Hij omarmt zijn ingesleten gedachten en gewoonten en brengt daarmee een groeiende maatschappelijke kloof aan het licht.
In de categorie levensgebeurtenissen nemen Peter Heerschop en Viggo Waas een bijzondere plek in. Zij maakten van hun bewerking van Wachten op Godot de ideale vorm om hun vriendschap centraal te zetten, die door het herseninfarct van Waas in 2021 op de proef werd gesteld.
Ook zien we een opvallend groot aantal voorstellingen over vaders en vaderschap, die wonderlijk genoeg nauwelijks op elkaar lijken. We zien mannen over hun vader praten: De broers van Kommil Foo dragen Grind op aan hun nog levende vader, Paul de Leeuw draagt de urn van zijn vader bij zich en ook in de finalistentour van Cameretten zien we de jonge broers Joey & Dave de laatste maanden van hun vaders leven uitspelen rondom de kist; van kankerdiagnose tot uitvaart.
We zien ook veel kersverse vaders, die zich – misschien mede dankzij het nieuwe langere vaderschapsverlof – laten inspireren hier openhartige en liefdevolle voorstellingen over te maken. René van Meurs verbindt zijn relatie met zijn eigen vader aan zijn aanstaande vaderschap, Kasper van der Laan neemt ons mee naar de babykamer, Henry van Loon is naast vader van een baby ook stiefvader van een puber en brengt de relatie met zijn stiefzoon en zijn persoonlijke ongemak kwetsbaar tot leven. Patrick Nederkoorn gooit het over een compleet andere boeg en schetst naar aanleiding van zijn nieuwe liefde en prille vaderschap een onheilspellend toekomstscenario, waarmee hij een brug slaat naar de milieuzorgen van jongere generaties.
De meeste voorstellingen over vaderschap staan nu onder de categorie Entertainment, toch komt de vraag op of de emancipatoire rol die deze liefdevolle en eerlijke vaders spelen in onze sociaalhistorische context niet ook een vorm van engagement in zich dragen. Zagen we voorheen veel jonge mannen een afstandelijke en mopperende houding aannemen ten aanzien van baby’s en kinderen, zien we nu talloze voorbeelden van hoe betrokken en emotioneel benaderbaar een vader ook zou kunnen zijn.
In een tijd waarin talloze gemarginaliseerde groepen opkomen voor het veranderen van verouderde wetten en regels gebaseerd op vormen van uitsluiting, voelt het bevragen van stereotypen ook als een belangrijke kerntaak voor een maatschappelijk bewuste maker.
Tot slot zijn we blij om te zien dat kleinkunst- en muziekprogramma’s weer een grotere rol krijgen in het cabaret. Met Yentl en de Boer hebben we weer een artiest die grote zalen doet warmlopen voor programma’s die vrijwel alleen uit muziek bestaan. Steeds meer, waaronder een groot deel van de genoemde cabaretiers, geven het lied weer een serieuze plek in het programma. Ook zijn er voor het eerst sinds de Poelifinario in de categorie ‘kleinkunst’ bestaat, drie uitstekende en zeer gevarieerde genomineerden in die categorie. Een mooie ontwikkeling.”